epos Rostam epos Rostam
uit het boek SJAH-NAMEH
[Het boek des Konings]
van Abolqasem Ferdowsi
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
Het beroemdste beeldhouwwerk van Ferdowsie op het Ferdowsi-plein in Teheran
INHOUDSOPGAVE
EEN PAAR WOORDEN OVER EPOS ROSTAM
ROSTAM HAALT KEEQOAD VAN DE BERG ALBORZ
AANKOMST VAN ROSTAM IN DE STAD SAMANGAN
AAFRASIYAB STUURT BARMAN EN HOEMAN NAAR SOHRAB
AANKOMST VAN SOHRAB IN DE WITTE TOREN
STRIJD TUSSEN SOHRAB EN KORDAFARIED
OVERWINNING VAN SOHRAB OP DE WITTE TOREN
VOORBEREIDING VOOR HET GEVECHT TUSSEN ROSTAM EN SOHRAB
STRIJD TUSSEN ROSTAM EN SOHRAB
ROSTAM EN SOHRAB KEREN TERUG NAAR HUN LEGERS
TAAHMINEH ONTVANGT HET BERICHT VAN DE DOOD VAN SOHRAB
DE REIS VAN ROSTAM NAAR DE STAD VAN ZIJN BROER SJOQAD
KABUL DE BROERS IN DE BUURT VAN KABUL
DE VAL VAN ROSTAM EN ZIJN PAARD RAAGSJ
(VERHALENVERTELLER)
uit een gedicht van Achawan sales
Buiten was het duister en koud zoals de angst.
Het theehuis was licht en warm zoals de verlegenheid.
Door de adem, de rook en de stoom van de samowaar, het haardvuur, het gloeiende hout en de warmte van de mensen was de vertelruimte bloedheet
maar, de echte warmte kwam van de verhalenverteller.
De verhalenverteller had op zijn hoofd een prachtige witte mousseline tulband gedrapeerd.
Op zijn schouder droeg hij een stola.
Zijn stem was warm, zijn adem was heet en zijn zwijgen was stil en boeiend.
Zijn vertellen harmonieerde met zijn verhalen.
In zijn hand bewoog de stok op het ritme van zijn verhalen.
Hij verdronk in de diepte van zijn verhalen
en nam de mensen mee.
Soms rustig en soms uitbundig liep hij heen en weer op zijn slagveld
zoals de helden in zijn verhalen.
Iedereen was doodstil en omringde hem als een edelsteen in een ring
en luisterde naar hem met hart en ziel.
De verhalenverteller nam een ogenblik stilte, tuurde in de verte en vertelde:
Er was iemand en er was niemand.
Een paar woorden over het Epos Rostam
De geboortedatum en sterfdatum van Abolqasem Ferdowsi, de (god van het Perzische woord), de grote Iraanse dichter, de schrijver van epossen en de schepper van "Sjah-Nameh", [(het boek des konings)(de koning der boeken)], zijn niet precies bij ons bekend. Uit delen van "Sjah-Nameh" blijkt, dat de geboortedatum in het jaar 938 of 939 ligt. De geboorteplaats van deze grote man was het dorp Toes, in de provincie Chorasan.
Hij werd geboren in de familie van de dorpsgouverneur, een familie, die van vader op zoon eeuwenlang in Iran woonde. Zijn liefde voor de schepping van "Sjah-Nameh" wortelde in zijn opvoeding en in zijn liefde voor het bewaren van de Iraanse cultuur, met name het zuiver houden van de Perzische taal.
Ja, Ferdowsi heeft het meeste gedaan om de zuivere Perzische taal, zonder de invloed van Arabische woorden, te bewaren en door te geven. Hij heeft zelf in "Sjah-Nameh" gezegd: " Veel moeite heb ik dertig jaren lang gehad om de Perzen te doen herleven."
"Sjah-Nameh" is niet alleen in kwaliteit en kwantiteit de grootste uiting van Perzische literatuur en dichtkunst; het is een vorm van wereldliteratuur, waarop de gehele mensheid trots kan zijn. Sommigen gaan nog verder en zeggen, dat "Sjah-Nameh" het grootste literaire werk van de mensheid is.
De grootste dienst die Ferdowsi aan de Perzen bewezen heeft, was het aan hen teruggeven van hun nationale trots. Zelf zegt hij daarover in "Sjah-Nameh":
"Net zoals Jezus heb ik de doden laten herleven in epossen."
Als Ferdowsi niet zijn leven lang gewijd had aan het schrijven van "Sjah-Nameh", zouden allerlei gebeurtenissen in de geschiedenis van Perzië in de vergetelheid zijn geraakt. Immers, tijdens de overheersing door Alexander de Grote, Dzengiz Khan en de Arabieren zijn vele boeken en geschriften spoorloos verdwenen.
Zou "Sjah-Nameh" niet bestaan, dan zouden de Perzen voor het lezen over hun geschiedenis van boeken uit Arabische en/of andere landen afhankelijk zijn.
Voor zover wij weten is "Sjah-Nameh", door de eeuwen heen, voorgelezen en verteld aan mensen van hoog tot laag in theehuizen, traditionele sporthallen, enz. Er bestaat bijna geen Iraniër, die niet tenminste één verhaal uit "Sjah-Nameh" kent. Het verwonderlijke van "Sjah-Nameh" is dat in de huidige tijd, iedere Iraniër, die enige scholing heeft gehad, de teksten die Ferdowsi destijds heeft geschreven, kan lezen. Een hedendaagse Griek kan Homerus slechts lezen in een vertaling in de huidige Griekse taal.
Dit is het kenmerk van de eeuwigheid van " Sjah-Nameh", zoals Ferdowsi zelf heeft geschreven: " Alle prachtige paleizen verdwijnen door wind en regen. Ik heb een paleis van het woord gebouwd, dat nooit zal worden verwoest door wind en regen."
Een andere schrijver heeft in " De historie van Sistan" geschreven:
" In de negende eeuw heeft Abolqasem Ferdowsi "Sjah-Nameh" gedicht en opgedragen aan sultan Mahmoed van de Qaznawiden dynastie. Na het aanhoren van "Sjah-Nameh" zei sultan Mahmoed tegen Ferdowsi: " Jouw Sjah-Nameh is niets anders dan het verhaal van Rostam en in mijn leger bevinden zich duizenden mannen zoals Rostam!" Ferdowsi antwoordde: " Majesteit, leef in eeuwigheid! Ik weet niets van de hoeveelheid mannen als Rostam in uw leger. Maar ik verklaar u dat de barmhartige God heeft gezegd dat Hij maar één Rostam heeft geschapen!"
Na dat Ferdowsi dit had gezegd kuste hij de grond en vertrok.
Sultan Mahmoed zei tegen zijn minister: "Ik voel dat dit mannetje (Ferdowsi) mij voor leugenaar uitmaakt". De minister zei: "Dan moet hij gedood worden!" Zij zochten Ferdowsi maar ze hebben hem niet gevonden. Ferdowsi was van Qaazneh naar Haarat gegaan.
In Haarat heeft Waarraqi, een bewonderaar van Ferdowsi, deze heel moedig verborgen, zodat de soldaten van Sultan Mahmoed met lege handen terugkeerden naar Qaazneh. Na geruime tijd ging Ferdowsi terug naar zijn geboortedorp Toes om zijn "Sjah-Nameh" af te schrijven. Dat duurde tot hij in het jaar 1018 of 1019 zijn laatste adem uitblies.
Door het sterven van Ferdowsi waren velen in rouw en vol verdriet. Maar Sjeik Abolqasem Gorgani wilde niet de laatste religieuze eer bewijzen aan het lijk van Ferdowsi en zei: "Ferdowsi heeft gedurende zijn hele leven alleen maar de niet-Islamieten en vuur-gelovigen (de oude Iraanse godsdienst) geëerd. Ik zal aan het lijk van zo iemand niet de laatste eer bewijzen." In de daarop volgende nacht droomde de Sjeik het volgende:
Op de dag des oordeels betuigden, in de hemel, dertigduizend engelen, overeenkomstig het aantal regels van zijn "Sjah-Nameh" eer aan Ferdowsi, die getooid was met een kroon vol robijnen.
De Sjeik schaamde zich diep en ontwaakte. Hij rende blootsvoets en blootshoofds (zonder tulband) naar het lijk van Ferdowsi en bewees hem alsnog de laatste eer. En tot het eind van zijn leven bezocht de Sjeik elke dag het graf van Ferdowsi.
Men zegt dat Sultan Mahmoed spijt kreeg over zijn gedrag jegens Ferdowsi en, om zijn spijt te betuigen, stuurde hij zestigduizend gouden dinars naar Toes, de woonplaats van Ferdowsi.
Toen de stoet van zestig kamelen met de gouden dinars de poort van Toes had bereikt, kwam de begrafenisstoet van Ferdowsi hem juist tegemoet. Ferdowsi werd in Toes, in zijn eigen boomgaard, begraven.
In den beginne schiep hij zichzelf; daarna de kennis; daarna het heelal; daarna de mens en hij benoemde de mensen tot de koningen van het bestaan.
Eén van die koningen was Kioemaars, de eerste koning van het latere Iran, en hij regeerde 30 jaar. Daarna regeerde Hoesjaang 40 jaar. Daarna koning Taahmoers Diw-baand regeerde 30 jaren, daarna de koning Dzjaamsjid 700 jaar. Hij werd ten val gebracht door Zaah-hak, die 1000 jaar regeerde. Toen kwam koning Fereedoen aan de macht en hij regeerde 500 jaar.
Koning Fereedoen verdeelde zijn koninkrijk tussen zijn 3 zonen; Iraadzj krijgt het grootste deel, het naar hem genoemde koninkrijk Iran;.Toer krijgt het naar hem genoemde Toeran en Saalm krijgt de rest. Deze verdeling was de oorzaak van veel vijandschap tussen de broers en de landen Iran en Toeran. Uiteindelijk werd Iraadzj hiervan het slachtoffer. Hij werd uit jaloezie gedood door zijn broers, maar zijn dochter bracht Maanoetsjehr ter wereld. Maanoetsjehr regeerde 120 jaar. Tijdens zijn regering werd Zal geboren.
Het boek: de geboorte van Zal
En nu, een wonderbaarlijk verhaal, dat ik combineer met het woord uit de oudheid. Zie, hoe het lot speelde met Sam. En luister daar goed naar. Sam had geen kinderen.
Zijn hart verlangde ernaar. Op zijn erf was een geliefde, die een gelaat had zo mooi als bloembladeren. Haar haren geurden naar rozen. Zij was een gezonde en forse vrouw.
En Sam verwachtte van haar een kind. Toen het kind geboren werd, straalde het gezondheid uit als de zon.
Toen het kind geboren werd, was zijn haar zo wit als sneeuw.
De eerste week vertelde men niets aan Sam. Alle erf- bewoners waren de hele week bij het pasgeboren kind.
Een oude min ging na een week naar Sam toeen zei: "Held Sam, ik groet U; God heeft jou gezegend met een heldenkind. Jij mag Hem daarvoor wel dankbaar zijn. Zijn lijfje is als zuiver zilver. Hij heeft een hemels gezichtje. Hij is gezond van lijf en leden. Hij heeft prachtig sneeuwwit haar."
Sam stortte in. Hij ging naar het kind. Hij zag een roze en gezonde zuigeling met haar, zo wit als dat van een oeroude man. Zoiets had hij nooit gezien en gehoord. Toen hij zijn kind met wit haar zag stortte zijn wereld in. Hij vreesde het gepraat en geroddel van anderen. Daardoor raakte hij helemaal van streek. Hij keek naar de hemel met geheven handen en smeekte:
" O, mijn God! Mijn leven ligt ondersteboven. Mijn bloed kookt door dit duivelskind met zwarte ogen en witte haren.
Als de grootheden komen en vragen naar dit kind; hoe moet ik dat dan uitleggen? Wat moet ik zeggen? Is dit een tweekleurige panter? Of is het een duivel? Het gepeupel lacht mij stiekem en openlijk uit. Door dit schandaal moet ik Iran verlaten en vervloeken."
Hij beval het kind weg te brengen naar de berg Alborz, die dicht bij de zon lag en ver van de mens en waar de vogel Simorq een nest had. Zij legden het kind op de berg en keerden terug.
De vader had de liefde en het verbond verloochend, maar een vogel nam het kind in haar nest en voedde hem op als haar kuiken tot hij een man was.
WORDT VERVOLGD.